De eerste namiddag begint op 1 april 2025 in het Grand Plateau. We worden verwelkomd door Vincent Monatte, vicevoorzitter van de Pôle Cara en actief in een adviesbureau over de fietseconomie, en Emma Lebossé, verantwoordelijk voor de fietssector binnen dezelfde hub.
In 2005 zijn de competitiviteitshubs in Frankrijk ontstaan, maar pas in 2019 werd Pôle Cara een Europese cluster voor mobiliteitsoplossingen. In 2021 kwam de fietssector erbij. De hub omvat nu zes sectoren: auto’s, industrieel transport, binnenvaart, geleid luchtvervoer, spoorverkeer en de fiets & micromobiliteit.
Cara is zowel een cluster als een competitiviteitshub. Als cluster brengt het alle mobiliteitsactoren samen rond een thema. Als competitiviteitshub helpt het innovatieve projecten om partners en financiering te vinden, met een focus op koolstofvrije mobiliteit.
De hub Cara telt 420 actoren, met 70 actoren in de fietssector en in totaal 120 actoren die actief zijn in de diversificatie van fietsgerelateerde activiteiten. In Frankrijk bestaat er drie fietsclusters: de Pôle Cara, de cluster Vélo Vallée cluster Occitanie en ID4Mobility Grand Ouest.
Pôle Cara heeft verschillende projecten opgezet, waaronder het Grand Plateau, de coöperatie l’Usine à vélo, Mad industrie voor de herlokalisering van onderdelen en de inkoopcoöperatie.
De denkoefening rond de fiets is nog vrij recent en begon met de snelle economische groei in 2021 na de COVID-19-pandemie. In die periode ontbrak het aan structuur in de sector. Het was moeilijk om de spelers te vinden en er waren problemen met de erkenning van beroepen en opleidingen. Alles was nog erg versnipperd. Onder impuls van een werkgroep is in twee jaar tijd de economische keten France Vélo ontstaan en is in 2024 een sectorovereenkomst ondertekend. Hierdoor is een eerste projectoproep gelanceerd met een budget van 55 miljoen euro om te investeren in de fietssector (frames, onderdelen). De doelstellingen voor 2030 zijn de volgende:
- de productie van 2 miljoen fietsen;
- 000 frames geproduceerd in Frankrijk;
- 000 jobs in de fietssector, ten opzichte van 66.000 vandaag;
- 000 km fietspaden;
- 000 ‘Accueil Vélo’-fietszaken, ten opzichte van 8.000 vandaag;
- 1e bestemming voor fietstoerisme in Europa
De sectorovereenkomst krijgt vorm in een meerjarenprogramma met zestien prioritaire projecten. Een van die projecten is de invoering van een fietsscore, waarvan een proefversie momenteel wordt getest. De score dient om fietsen te beoordelen op productiecriteria (herkomst van de producten, milieu- en sociale aspecten).
Le Grand Plateau
Le Grand Plateau is een hub van micromobiliteit. De hub bevindt zich in een oud gebouw met 5.500 m2 werkplaatsen et 700 m2 kantoren in een tijdelijke bezetting van vijf jaar (tot eind 2027). Alles begon in 2020 met acht bedrijven die pas in juni 2022 de sleutels kregen.
Le Grand Plateau houdt zich bezig met het verhuur van de ruimtes en het technisch beheer. Het treedt op als een “Community manager” om de gemeenschap van gelijkgestemden te ondersteunen en de site de nodige uitstraling te geven. Twee personen staan in voor het beheer.
De aanwezige bedrijven hebben allemaal een aparte ruimte die met verplaatsbare hekken van elkaar gescheiden zijn. Ze zijn actief in de assemblage van fietsen of occasioneel integreerbare voertuigen, verhuur, dienstverlening, advies en meer, voor collectiviteiten en particulieren. De site wordt gebruikt door 35 actoren met 130 werknemers die deel uitmaken van het op ondernemerschap gerichte ecosysteem van de fiets.
Het project is tegelijkertijd ontstaan met twee andere aanvullende projecten, l’Usine à vélo en de inkoopcentrale.
De fietsfabriek
Dit is een coöperatieve vennootschap die fietsen, occasioneel integreerbare voertuigen en wielen volledig assembleert. Ze wordt ondersteund door een lokaal ecosysteem dat zorgt voor de productie van frames en het lakwerk. L’Usine à vélo is volledig afgestemd op de productie voor kleine fietsmerken omdat het de ontwikkeling van het product kan uitbesteden. Het bedrijf zorgt ook voor de toeleveringsketen, de opslag en de verzending naar de klant. De processen zijn getest met ADEME, de Franse overheidsinstantie voor ecologische transitie, om te zorgen voor de kwaliteit die vooral voor kleine occasioneel integreerbare voertuigen nodig is.
Er zijn tien monteurs en een productie- en procesingenieur aan de slag. Er zijn twee opleidingscentra, één met een opleiding van een jaar en één met een kortere opleiding van drie maanden, aangevuld met inschakelingsbedrijven die toegang bieden tot voldoende opgeleid personeel.
In 2024 heeft l’Usine à vélo in totaal 3.000 tot 4.000 fietsen geproduceerd voor tien tot vijftien verschillende merken en beschikt het over 1.500 verschillende onderdelen.
De klanten leveren de onderdelen, l’Usine à vélo koopt ze en beheert de voorraad. De unieke samenwerking met de inkoopcentrale ‘We are parts’ helpt bij het vinden van de juiste leveranciers en het onderhandelen van correcte prijzen.
Opknappen van fietsen
De site biedt onderdak aan drie bedrijven die fietsen opknappen: Rutile, SecondCycle en AddBike.
Rutile is een bedrijf dat fietspartijen koopt van verhuurders of leasemaatschappijen in Europa. Het bedrijf neemt ook fietsen over van particulieren. Die fietsen worden eerst gewassen. Vervolgens wordt de accu gecontroleerd. Tot slot neemt het bedrijf een foto en verkoopt het de fietsen online tegen prijzen die 30 tot 60% goedkoper zijn dan de nieuwprijs. Thibaud Thome, medeoprichter en CEO van Rutile: “We hanteren strikte kwaliteitscriteria en alleen fietsen met motoren van Yamaha, Shimano en Bosch worden geaccepteerd.” Het bedrijf verkoopt nieuw en tweedehands. Al vanaf het begin was het winstgevend. In de toekomst wil het bedrijf industrialiseren.
Jérémie Sultan is verantwoordelijk voor de ontwikkeling: “Second Cycle richt zich op fietsvloten van collectiviteiten, langetermijnverhuur, toeristische diensten en fietsverhuurders.” Het bedrijf wil een brug slaan tussen fietsvloten aan het einde van hun levensduur en de behoefte aan herbruikbare fietsen, die in Frankrijk een verplichting zijn geworden voor professionals en collectiviteiten zijn de invoering van de AGEC-wet[1].
Afhankelijk van de wensen van de klant worden de fietsen uit elkaar gehaald, schoongemaakt en opnieuw gelakt. De elektrische onderdelen en andere kapotte onderdelen worden vervangen volgens 34 controlepunten en onderdelen worden gesmeerd. De overname van fietsvloten met een lage restwaarde maakt het mogelijk om de kosten voor het opknappen te dekken.
Het grootste project van Rutile is Free Velo’v, met 7.000 fietsen die opgeknapt werden voor de Metropool Lyon. De productie vindt plaats in de infrastructuur van de Usine à vélo en met gespecialiseerde inschakelingsactoren.
Jennifer Chaumaz, commercieel directrice bij AddBike: “Ons verhaal begon in 2015 met een beetje een gek idee …: een kinderwagen op een fiets maken! Renaud Colin zocht een handige en flexibele manier om zijn twee kinderen op de fiets te vervoeren. Hij kwam echter van een kale reis terug en besloot AddBike op te richten en dit innovatieve concept te lanceren. Het idee is simpel: een accessoire aanbieden waarmee je je fiets kunt houden en aanpassen aan je behoeften.” Het voorwiel wordt vervangen en de fiets verandert in een bakfiets. AddBike ontwikkelt ook nog wee andere types van bakfietsen. Alle bakfietsen worden geassembleerd in l’Usine à vélo.
Indulo
Indulo is een project van de Metropool Lyon geleid door de Universiteit van Lyon. Het is een industriële showcase die een meeslepende ervaring biedt om kennis te maken met de industrie via de productie van een fietspedaal. Twee uur lang kunnen de deelnemers dingen uitproberen, experimenteren en hun mening uitwisselen.
Indulo is een educatieve voorziening om kennis te maken met de industrie en de vele vooroordelen te ontkrachten. Het project draagt bij aan de herindustrialisering van het gebied. Het laat jonge vrouwen ook zien dat ze een plaats hebben in deze beroepen en dat de industrie openstaat voor mensen met een handicap en mensen die ver van de arbeidsmarkt staan.
Marion Nicolas, projectmanager bij Indulo: “Met Indulo willen we de industrie laten ontdekken en ervaren door verschillende groepen, zoals scholieren, voortijdige schoolverlaters en mensen die niet weten welke professionele richting ze willen uitgaan.” De deelnemers maken kennis met de dagtaken in veertien industriële beroepen en kunnen zich in elf workshops een beeld vormen van hun toekomst in een industrieel bedrijf, van ecodesign tot verzending. Er is ook een rondreizende versie.
Vier hubs en hun workshops geven een inkijk in de beroepen
- de hub ‘Ontwerp’ met de workshops: ecodesign, materialenbank, modellering en additieve fabricage
- Drie aanverwante beroepen: industrieel ontwerper, tekenaar-ontwerper, technicus in additieve fabricage
- de hub ‘Productie’ met de workshops: geconnecteerde fabriek, machinale bewerking en automatisering, metrologie en assemblage
- Zes aanverwante beroepen: industrieel IT-ingenieur, robotica-integrator, kwaliteitstechnicus, monteur-assembleur, IT-ingenieur, mechanisch ingenieur
- de hub ‘Ondersteuning’ met de workshops: marketing, veiligheid
- Drie beroepen: HSE-verantwoordelijke, onderhoudstechnicus, marketingverantwoordelijke
- de hub ‘Logistiek’ met de workshops: voorraadbeheer en transport, verzending
- Twee beroepen: logistiek medewerker, voorraadbeheerder
Als we ons gewest een echt industrieel plan willen geven, kunnen we niet zonder een dergelijk instrument om alle lokale actoren bewust te maken van de huidige productie, ver weg van de vervuilende stereotypen die nog steeds bestaan in de hoofden van de Brusselse openbare mandatarissen en de bevolking in het algemeen.
Het project Free Velo’v
Het bedrijf Velogik verhuurt al meer dan 15 jaar fietsen. Het heeft 150 mensen in dienst in Frankrijk, waarvan 80 in Parijs, die de Vélib’- en Véligo-vloot beheren. Velogik werkt samen met ARES, een inschakelingsbedrijf voor het onderhoud van de fietsen.
Amélie Miet, ontwikkelingsdirectrice bij Velogik, neemt ons mee naar het begin van het Free Velo’v-project: “De Metropool Lyon had te kampen met luchtkwaliteitsproblemen vanwege het drukke autoverkeer. Tegelijkertijd was ze erg actief in sociale kwesties en mensen terug aan het werk helpen. Tot slot wilde de metropool ook haar mobiliteitsaanbod uitbreiden.”
Op initiatief van de voorzitter startte de Metropool een project voor gratis niet-elektrische fietsen voor jongeren tussen 18 en 25 jaar met een laag inkomen. Het project doet hierbij een beroep op actoren voor inschakeling via economische activiteit en hergebruikt fietsen die anders op de schroothoop zouden belanden.
Drieënhalf jaar geleden lanceerde Metropool een eerste openbare aanbesteding met drie percelen. Second Cycle haalde de sourcing binnen, het tweede perceel voor het opknappen van fietsen werd gewonnen door een inschakelingsbedrijf en Velogik kreeg het derde perceel met de focus op operationalisering. Het gaat om een opdracht van 4,8 miljoen euro over vier jaar, waarvan 1,8 miljoen euro gedragen wordt door het ADEME. Deze eerste opdracht loopt nu ten einde.
De dienst bestaat uit een huurperiode van drie, zes, negen of twaalf maanden, waarin studenten de fiets moeten onderhouden bij een netwerk van partners. Sinds januari van dit jaar is het aanbod uitgebreid met elektrische fietsen. Tegelijkertijd worden er initiatieven genomen om struikelblokken weg te nemen, zoals workshops om mensen in de stad in het zadel te helpen, fietsbeveiliging en minder papierwerk voor het huren. Bij jongeren zijn de resultaten positief, met 90% die de fiets blijft gebruiken.
Het feit dat het gedeelte “communicatie” niet in de oorspronkelijke opdracht zat, zou deels kunnen verklaren waarom maar 2.500 van de 7.000 fietsen effectief worden gebruikt. Het lage cijfer is verder te verklaren doordat de dienst in het begin alleen beschikbaar was voor studenten met een beurs, een beperkte groep. Er is echter veel concurrentie, vooral van het openbaar vervoer. Er wordt dan ook nagedacht over het uitbreiden van de doelgroep naar een jonger publiek scholen en bedrijven.
De volgende opdracht zou zich moeten toespitsen op het ter beschikking stellen van de fietsen en het organiseren van activiteiten en evenementen rond het project.
Meer info: link naar de presentaties
[1] Anti-Gaspillage et Economie Circulaire [Anti-verspilling en circulaire economie], 20% van de fietsen komt uit hergebruik in het aankoopbeleid.
Meer info : link naar de presentaties
[1] Anti-afval en circulaire economie, 20% van de fietsen uit hergebruik in het aankoopbeleid
