Een aantal bedrijven met interesse in participatief bestuur hebben op 12 november deelgenomen aan een interactief rondetafelgesprek met een vertegenwoordiger van Groupe Terre. De bedrijven kregen inzicht in de manier waarop de groep vanuit zijn verleden een bestuur met rechtstreekse democratie in de praktijk brengt. Een interessant traject dat voortdurend evolueert om de doelstellingen te halen.
Groupe Terre
Groupe Terre bestaat uit zestien ondernemingen in de sociale economie met 488 werknemers in Wallonië en Brussel. De drie speerpunten van de groep zijn hergebruik, het creëren van lokale werkgelegenheid en democratie.
De groep bestaat al 75 jaar en draaide in het begin alleen op vrijwilligers. Pas in 1980 nam het bedrijf werknemers in dienst.
Directe democratie
Vanaf het begin koos het bedrijf voor directe democratie, m.a.w. zonder vakbondsvertegenwoordiging.
Dit participatieve bestuur omvat het nemen van strategische, politieke en operationele beslissingen waarbij alle werknemers direct bij de gesprekken en de beslissingen worden betrokken. Om dit te realiseren, gaat het bedrijf uit van drie uitgangspunten:
- Alle werknemers hebben het vermogen om hun bedrijf mee te besturen;
- Onderwijs en opleiding (versterking van de capaciteiten) zorgen voor de nodige vaardigheden om deel te nemen aan het bestuur;
- Het samenvoegen van de capaciteiten garandeert de voortzetting van het maatschappelijk doel van Groupe Terre en verbetert het bestuur.
In de praktijk
Binnen de groep zijn er verschillende participatiemomenten en -organen. Concreet bestaan ze uit vier soorten vergaderingen en twee organen, met name de raad van bestuur en de algemene vergadering.
Cijfers en letters
Allereerst is er de vergadering ‘cijfers en letters’. Die maandelijkse vergadering dient om informatie in te winnen en de stand van zaken te begrijpen via relevante informatie voor alle entiteiten, de cijfers van de groep en een meer specifieke focus op een activiteit. De vergadering vindt tien keer per jaar plaats om alle medewerkers in kleinere groepen te bereiken. Het doel is om iedereen inzicht te geven in de uitdagingen achter de cijfers, met name door de gegevens te vereenvoudigen (tonnage en vierkante meters omgezet in duidelijke voorbeelden).
Sectorvergadering
Vervolgens is er de ‘sectorvergadering’. Die vergadering verschilt per sector. De sectorverantwoordelijke leidt de vergadering om de situatie op de werkvloer te delen en samen oplossingen te zoeken om die te verbeteren. Per vergadering wordt minstens één collectieve beslissing genomen en legt men gemeenschappelijke doelstellingen vast. De zestien entiteiten omvatten een dertigtal sectoren. Niet alle beslissingen worden collectief genomen. In sommige gevallen, afhankelijk van de ervaring, de vaardigheden of de snelheid waarmee een beslissing moet worden genomen, beslist de sectorverantwoordelijke over het verdere verloop.
Bovendien vinden sommige mensen het niet aangenaam om in een groep te spreken. Het bedrijf stimuleert daarom een soort training om in groep te spreken. Er wordt steeds een rondvraag gedaan, ook als iemand niets te zeggen heeft. Het helpt die persoon om zich op een bepaald moment comfortabel genoeg te voelen om te vertellen wat er in een bepaalde week is gebeurd en verbeteringen voor te stellen. Niet iedereen hoeft deel te nemen. De notulen van de vergadering zijn steeds beschikbaar op een platform. Voor sommige sectoren zijn er meer deelnemers dan voor andere. Voor de aanwerving van een directeur wordt een aanwervingscomité met werknemers gevormd.
Het systeem is 40 jaar oud en probeert zichzelf doorheen de tijd opnieuw uit te vinden.
Thema-ontbijt
Vervolgens is er het ’thema-ontbijt’. Het ontbijt wordt twee keer per jaar georganiseerd in een meer luchtige sfeer. Er wordt gepraat over een maatschappelijk thema buiten de werkvloer. Het is de bedoeling om mensen met elkaar in contact te brengen en van gedachten te laten wisselen. De onderwerpen worden gekozen op basis van een rondvraag bij het personeel. De laatste onderwerpen die aan bod kwamen, waren de energierevolutie, kunstmatige intelligentie en het budget van gezinnen.
De grote vergadering
Er is ook nog ‘de grote vergadering’. Die vergadering is vergelijkbaar met de algemene vergadering. Hier komen alle werknemers van een bedrijf van de groep samen. Er wordt gesproken over de balans van het afgelopen jaar en de strategische keuzes van het bedrijf worden goedgekeurd. De vergadering bestaat uit de bestuurders en werknemers van het betrokken bedrijf. Sommige entiteiten zijn samengevoegd maar toch zijn er twaalf vergaderingen per jaar. Deze vergadering is flexibeler dan de algemene vergadering. Er wordt informatie en uitleg over de rekeningen gegeven. Er worden onderwerpen zoals rebranding besproken. Er wordt gestemd over de kwijting aan de bestuurders. Het personeelsbeleid en de opleidingen worden geëvalueerd.
De algemene vergadering
De algemene vergadering is de vergadering waarin strategische beslissingen voor de hele groep worden genomen. Alle werknemers kunnen lid worden door een gemotiveerde aanvraag in te dienen. Het principe ‘één persoon = één stem’ wordt gehanteerd. Deze AV vloeit voort uit wettelijke verplichtingen en volgt direct op de grote sectorvergadering.
De raad van bestuur
De raad van bestuurd wordt benoemd door de AV van de groep. Hij bestaat uit minimaal zes personen. De raad van bestuur staat in voor het bestuur en de aansprakelijkheid van de onderneming. Er wordt geprobeerd om verschillende profielen en vaardigheden samen te brengen.
De uitdagingen van participatief bestuur
De financiering
Het bedrijf heeft twee toelatingen om dit participatieve bestuur te financieren: betaald educatief verlof voor 32 uur vergadering per jaar en een toelating voor levenslang leren die 2,5 VTE financiert om het systeem te organiseren.
De keuze om mee te doen
Om de vier jaar wordt er een referendum gehouden om te kijken of het personeel nog steeds achter het bestuursmodel staat.
Elk jaar wordt er gekeken of de cyclus nuttig is voor het bestuur van het bedrijf. Het tevredenheidspercentage over het systeem bedraagt 80%.
Wettelijke erkenning
Het model is niet wettelijk erkend. Het bedrijf moet om de vier jaar vakbondsverkiezingen organiseren. Werknemers kunnen zich individueel aansluiten bij een vakbond maar ze hebben geen vakbondsvertegenwoordiging binnen het bedrijf. Het is de bedoeling om in de toekomst in dialoog te gaan met de vakbonden.
De dubbele rol van de verantwoordelijken
De sectorverantwoordelijke speelt een belangrijke rol om zijn werknemers warm te maken voor het participatieve bestuur. Hij beslist in bepaalde gevallen of hij zelf een beslissing neemt of dat de beslissing gezamenlijk wordt genomen. Dat is een belangrijke kwestie om het model met succes in te voeren.
Participatief bestuur aangepast aan de realiteit van bedrijven
De werknemers zijn verspreid over Brussel en Wallonië. Om de vergaderingen bij te wonen, moeten de winkels een halve dag sluiten. Dat leidt tot een groot inkomstenverlies, vooral gezien de huidige situatie in de textielsector. Er moet dus een nieuwe aanpak worden gevonden, door in te zetten op digitale vergaderingen of door de werktijden aan te passen aan de realiteit van elke sector.
Meer info: Groupe Terre
