Op 14 maart 2024 organiseerde het VBO de uitreiking van de Circular Business Awards. De mogelijkheid om de prestaties van 8 bedrijven, waaronder 3 winnaars, onder de aandacht te brengen, evenals het voortgangsrapport over de circulaire economie in België.
Zelfs als we rekening houden met de algemene economische situatie die samenhangt met opeenvolgende crises (COVID, Oekraïne, energie), is er nog een lange weg te gaan.
Het vooruitgangsrapport
Möbius heeft zijn tweede vooruitgangsrapport over de circulaire economie in België voorgesteld. Dit rapport volgt de 5 ambities van het VBO voor de circulaire economie in België, die de koppen zullen zijn van onze volgende paragrafen.
Ambitie 1 : De beschikbaarheid van materialen maximaliseren
In 2022 kwam 75% van de gebruikte materialen (269,4 miljoen ton) uit import. Ongeveer 43% van de geïmporteerde materialen zijn fossiele grondstoffen. Omdat België een open economie is, worden de meeste materialen weer geëxporteerd. Slechts 42% van de materialen was bestemd voor eigen gebruik. Dit percentage is tussen 2016 en 2022 niet veranderd.
Om te voldoen aan de binnenlandse materiaalconsumptie (151,7 miljoen ton), hadden we in 2022 16,9% meer nodig dan in 2016, wat betekent dat we meer afgewerkte goederen hebben geïmporteerd.
Volgens de cijfers van BeWeee werd er in 2022 161.147 ton aan afgedankte elektrische en elektronische apparatuur (AEEA), exclusief zonnepanelen, ingezameld. Het inzamelingspercentage bedraagt 54,06%, wat aanzienlijk lager is dan het Europese doel van 65%!
Op het gebied van recyclagegraad van verpakkingen presteert België goed met een percentage van 80,4% in 2021, waarvan 49,2% voor plastic verpakkingen (respectievelijk 64% en 39,7% voor het Europese gemiddelde).
Ambitie 2 : Koploper zijn in circulair ontwerp en productie
De Belgische economie verbruikt meer materialen en produceert meer afval per eenheid van het BBP dan het gemiddelde van de 27 lidstaten van de EU. Er is geen trend naar verbetering waargenomen.
In dit stadium zijn er geen indicatoren om de mate van vooruitgang van circulair ontwerp en circulaire productieprocessen in de Belgische economie te meten.
Een enquête uitgevoerd door de Europese Commissie in 2022 onder kmo’s laat zien dat Belgische kmo’s vaker maatregelen hebben genomen om grondstoffen te besparen (46,7% in 2022 tegenover 38% in 2018). Deze enquête toont ook aan dat, in vergelijking met buurlanden, Belgische kmo’s meer inzetten op het besparen van grondstoffen en het beperken van afval, maar minder op recyclage of circulair productontwerp.
Ambitie 3 : Koploper zijn in circulaire gebruiksmodellen
De hergebruik van bepaalde productstromen wordt in kaart gebracht door enerzijds te kijken naar het aandeel van hergebruik van bedrijfsmatige verpakkingen. Volgens Valipac vertegenwoordigen herbruikbare bedrijfsmatige verpakkingen 81,63% van alle industriële verpakkingen die in 2022 op de markt zijn gebracht, wat een stijging van 1,5% aangeeft ten opzichte van 2018.
Aan de andere kant kaart de studie hergebruik af door middel van hergebruikcijfers afkomstig van hergebruikcentra in België. Voor Vlaanderen werden er 6 kg per inwoner opnieuw in omloop gebracht via hergebruikcentra. Dat betekent een stijging van 20% tussen 2016 en 2022. Voor Wallonië en Brussel komen de gegevens van de vzw Ressources, maar de cijfers zijn niet representatief vanwege variaties in berekeningsmethoden tussen de jaren en het al dan niet lidmaatschap van de vzw.
Hergebruik vindt echter ook buiten hergebruikcentra plaats. Zo benadrukt een studie van het Vlaams Steunpunt Circulaire Economie dat deze slechts 1/6de van het totale hergebruik vertegenwoordigen. Uit een OVAM-enquête in 2022 blijkt dat het ingeschatte totale hergebruik bij Vlaamse huishoudens in 2022 35,53 kg per capita is.
Op het gebied van circulaire tewerkstelling is er geen verandering in het totale aantal banen, dat stabiel blijft. Het bedraagt 8,4% van de banen in België volgens de Circular Jobs Monitor. Het grootste deel, namelijk 7,1%, is gerelateerd aan indirecte circulaire werkgelegenheid, dwz « jobs die indirect de circulaire economie in stand houden en die diensten verlenen aan de circulaire kernactiviteiten, waaronder jobs in informatiediensten, logistiek en de publieke sector. » We zien dat de grooten detailhandel en reparatie van auto’s en motorfietsen de activiteit is die het grootste aantal indirecte circulaire jobs genereert (20%), gevolgd door de industrie (14%), de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (13%) en de administratieve en ondersteunende diensten (11%).
Ambitie 4 : Koploper zijn in het hoogwaardig terugwinnen van materialen
De verhouding tussen het circulair materiaalgebruik en het totaal materiaalgebruik bedroeg 22,2% in 2022. Dit vertegenwoordigt een stijging van 22% tussen 2016 en 2022, en is dubbel zo hoog als het Europese gemiddelde. Alleen Nederland (27,5%) heeft een hoger percentage dan België. De recyclagegraad voor afval (exclusief grote minerale afvalstromen) is tussen 2016 en 2020 toegenomen van 78 naar 87%, de hoogste recyclagegraad in de EU.
De hoeveelheid restafval van bedrijven is tussen 2018 (1.640kT) en 2022 (1.499kT) met 9% afgenomen.
Ambitie 5 : Sterk zijn in het gebruiken van enablers voor de circulaire economie
Geen cijfers zijn beschikbaar voor dit onderdeel waarvan de indicator gericht is op het aandeel van groene overheidsopdrachten. Om duurzaamheidsmaatregelen uit te voeren, ervaren bedrijven voornamelijk moeilijkheden als gevolg van de complexiteit van administratieve of wettelijke procedures, het gebrek aan de nodige materialen en onderdelen, en het niet up-to-date zijn van de technische vereisten van de wetgeving.
Op basis van de beschikbare data zijn geen trends geïdentificeerd die op macroschaal wijzen op een evolutie van de Belgische economie naar een meer circulaire economie. Dit betekent vanzelfsprekend niet dat circulaire economie niet omarmd wordt door veel Belgische ondernemingen, eerder dat het lineaire stramien vandaag nog steeds dominant is.
Meer informatie : Het vooruitgangsrapport 2024
De genomineerden en winnaars
Op 14 maart organiseerde de VBO haar Circular Business Awards ceremonie. 8 bedrijven waren genomineerd voor de 3 prijzen :
– CIRCL (Creating Innovative Residential Compact Livingspaces) heeft een gestandaardiseerd en duurzaam bouwsysteem ontwikkeld, evenals software die aan het digitaal ontwerpen van woningen is toegewijd;
– Ecosteryl biedt een oplossing voor het beheer van medisch afval, waarbij sterilisatie met behulp van microgolven wordt toegepast, gevolgd door sortering die het mogelijk maakt om materialen opnieuw te waarderen;
– Orbix en de Briqueterie Vandersanden hebben ‘Pirrouet®’ ontwikkeld, negatieve CO2-gevelstenen. In een geklimatiseerde ruimte met een hoge concentratie CO2 worden restmineralen uit de staalindustrie gemengd met zand, eventuele kleurstoffen en water, en vervolgens geperst in een baksteenmal. De CO2 reageert met materialen die calciumoxide bevatten om carbonaten te vormen. Deze permanente binding creëert een harde baksteen die lijkt op kalksteen;
– Unilin gebruikt 95% van het gerecupereerde houtafval in haar spaanplaten;
– VO Group heeft My Impact Tool ontwikkeld, een platform dat aan het verbeteren van de milieu- en sociale prestaties van evenementenprojecten en communicatiecampagnes is toegewijd;
Hier zijn de drie laureaten
Voor de Gold-prijs biedt Juunoo herbruikbare binnenwanden aan die tot 30 keer herbruikbaar zijn;
Voor de Silver-prijs biedt Snappies een service van wasbare luiers aan voor kinderdagverblijven, waardoor het gebruik van wegwerpluiers aanzienlijk wordt verminderd;
Voor de Bronze-prijs biedt Out of Use een volledige service voor het ophalen van informaticamateriaal, het verwijderen van gegevens, evenals hergebruik of recyclage.
