Als we naar het verleden van Brussel kijken, bloeide de industrie er. Tot de jaren 1970 was het zelfs het belangrijkste industriegebied van het land. Door onder meer de grondprijs, verkeersproblemen en de moeilijkheid om het samenleven in goede banen te leiden, werd de integratie in de stad bemoeilijkt en verdwenen sommige activiteiten geleidelijk aan.
Het is echter zinvol om kleinschalige industrie in de stad te houden. Steden zijn ideale plaatsen om zaken te doen. Het is waar je leveranciers en klanten vindt, waar arbeid en vraag geconcentreerd zijn. Het is ook de plaats waar vaardigheidsnetwerken worden gevormd en actief zijn. Je vindt er opleidingen en academisch onderzoek. Het is waar privé- en beroepsleven elkaar ontmoeten. Het is waar alles binnen handbereik is, wat de ecologische voetafdruk van reizen verkleint. Deze plaatsen zullen een steeds belangrijkere rol gaan spelen, aangezien de demografische groei vooral in het hart van de steden plaatsvindt.
We mogen ook niet vergeten dat Brussel gekenmerkt wordt door een grote ondernemingsdynamiek. Het percentage startende ondernemingen is het hoogste van België.
Regionale strategieën
Uittreksel uit de Go4Brussels-strategie: “Het beleid ter bevordering van de productieve activiteiten moet het in de eerste plaats mogelijk maken de economische aantrekkingskracht van het Gewest te versterken en het aantal Brusselaars met een baan te verhogen. Het creëren van duurzame banen in productieve activiteiten is een doeltreffende hefboom om de door het Gewest vastgestelde werkgelegenheidsdoelstellingen te halen. Bovendien bieden de productieve activiteiten een waaier van banen die overeenstemmen met zowel bescheiden als zeer hoge kwalificatieniveaus. Brussel heeft een beroepsbevolking die deze niveaus heeft, maar die ze ook kwalitatief en kwantitatief moet versterken“. Opleiding speelt hier een belangrijke rol en het zal nodig zijn te zorgen voor een nauwe band tussen het cluster en deze actoren.
“Het behoud van een sterke industriële basis in Brussel is een essentiële factor voor groei en innovatie. Het levert een doorslaggevende bijdrage aan het scheppen van welvaart en de groei van de productiviteit. Het gaat om een belangrijk deel van de inspanningen op het gebied van onderzoek en innovatie”. Maar we hebben hele delen van de industrie laten gaan. We staan voor de uitdaging om de kennis en knowhow van de stedelijke productie, aangepast aan de stad, opnieuw in te zetten. Nauwe samenwerking met onderzoekslaboratoria zal worden bevorderd en vergemakkelijkt.
Uittreksel uit de Shifting Economy 2022-2030 (gewestelijke transitiestrategie): “De noodzaak om de veerkracht en de transitie van de Brusselse economie te versterken is duidelijk dringender dan ooit, zoals de crisis in verband met de Covid 19-pandemie eens te meer heeft aangetoond, die de kwetsbaarheid van ons mondiale economische systeem en onze bevoorradingsketens heeft aangetoond zodra de context onzeker wordt. Daarom is het essentieel dat we ervoor zorgen dat we productieve activiteiten in de stad kunnen handhaven en ontwikkelen“.
De stad importeert veel goederen en exporteert veel afval. Dit zijn allemaal mogelijkheden om stromen op te vangen en er lokaal waarde aan toe te voegen. De stad is duidelijk een open omgeving, maar het is ook belangrijk dat zij haar afhankelijkheid kan beperken door een lokale productiecapaciteit te ontwikkelen om haar veerkracht te vergroten. Daarom is het van vitaal belang dat de productieactiviteiten in de stad worden gehandhaafd en ontwikkeld. Verschillende maatregelen in deze strategie hebben betrekking op productie.
Belangrijke technologische trends
Wij zijn ook getuige van belangrijke technologische trends waarvan de mogelijkheden voor het Gewest moeten worden geanalyseerd.
Het gaat onder meer om additieve technologieën, waarbij materialen rationeler worden gebruikt en waarvan de producten op hun beurt kunnen worden gerecycleerd. Deze technologie maakt het mogelijk kleine series op aanvraag te produceren, met productievolumes die gemakkelijker in de stad kunnen worden ondergebracht.
Er is ook Industrie 4.0 of de Smart Factory. Dit type industrie is gebaseerd op robotica en het netwerken van sensoren die samenwerken om fysieke productie-eenheden te monitoren en te controleren. Deze industrie profiteert van digitalisering en netwerkvorming. Zij moet een gedecentraliseerde, flexibelere en kleinschaligere waardecreatie mogelijk maken en beter integreren in het stedelijk weefsel, waar de verschillende functies zeer dicht bij elkaar liggen.
De rol van de circulaire economie
Klimaat-, milieu- en sociale uitdagingen dwingen ons tot een fundamentele herziening van onze productieprocessen. De overgang naar een circulaire economie is essentieel als we willen reageren op de klimaatverandering en de schaarste van hulpbronnen.
Via ecodesign, het gebruik van hernieuwbare materialen, de invoering van producten of technologieën op basis van de terugwinning van secundaire grondstoffen (afval) of de totstandbrenging van een circulaire toeleveringsketen, de verhoging van de benuttingsgraad van materialen en de verlenging van de levensduur van apparatuur en producten, speelt de circulaire economie een centrale rol in een beleid ter ondersteuning van kleine en middelgrote productieactiviteiten.
De positionering van het cluster
Hoewel de instrumenten aanwezig zijn om het werk aan materialen te stimuleren, met name prototyping en kleinschalige productie via het netwerk van FabLabs (zowel publiek als privaat), ontbreekt het Gewest momenteel aan ondersteuning voor het opschalen van productieactiviteiten naar middelgrote productie. Het is in deze niche dat het circlemade cluster zijn kernactiviteit wil concentreren door een ecosysteem te creëren dat bevorderlijk is voor de ontplooiing van circulaire productieactiviteiten in Brussel.
